กระอั้วแทงควาย

กระอั้วแทงควาย เป็นการละเล่นของชาวทวายหรือพม่า มอญ ตามตำนานกล่าวว่า นางกระอั้วฝันว่าได้กินแกงตับควายอย่างเอร็ดอร่อย จึงรบเร้าตาโสผู้สามี ให้ไปหาตับควายมาแกง ทั้งสองจึงเข้าป่าไปแทงควาย มีโคลงครั้งกรุงศรีอยุธยากล่าวถึงการเล่นกระอั้วแทงควายว่า

จรีกางห่มหอกเลื่อง แทงเขน

สองประยุทธยืนยัน ย่องย้อง

นางกระอั้วเพ่งผัวเอน ควายเสี่ยว

สองประจันมือจ้อง จ่อแทง

ชื่อการเล่นเรียกว่า "กระอั้วแทงควาย" แต่ในการเล่นนั้น สามีเป็นผู้ต่อสู้กับควาย หรืออาจเป็นไปได้ว่าขณะที่ตาโสผู้สามีกำลังต่อสู้กับควายชุลมุนอยู่ นางกระอั้วเห็นได้ทีก็เลยแทงควายตายก็เป็นได้
สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเล่าว่า กระอั้วเป็นสามีนางกระแอ ชื่อกระอั้ว และกระแอเป็นภาษาทวาย ดังนั้นกระอั้วแทงควายจึงตรงกับ การเล่นนี้มากกว่าตำนานทางไทย
ผู้เล่นกระอั้วแทงควายจะมี 4 คน คือ ตากระอั้ว นางกระแอ และควาย (มีคนอยู่ตอนหัวเป็นขาหน้าคนหนึ่ง และอยู่ตอนท้ายเป็นขาหลังอีกคนหนึ่ง) การแต่งกาย นางกระอั้วสวมเสื้อกระเหรี่ยงยาว ชายเสื้อถึงน่อง เกล้าผมสูง ถือหอกใบกว้างทำด้วยกระดาษ นางกระแอนุ่งผ้าถุง สวมเสื้อแขนกระบอก ห่มผ้าแถบสีแดงห้อยบ่า ผัดหน้าขาว แต้มไฝเม็ดใหญ่ สวมผมปีกหรือเกล้าผมสูง กระเดียดกระทาย ถือร่ม การแสดงมุ่งตลกขบขันเป็นสำคัญ สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงกล่าวว่า "ดูเป็นเล่นจำอวดอย่างต่ำ" แสดงการล่อ ไล่ ต่อสู้ และหลบหลีก ในที่สุดก็ฆ่าควายได้ จึงผ่าท้องเอาตับไป

*****************